เป็นธรรมไม่มีอารมณ์ หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. อดีตและอนาคตไม่มีอยู่ มิใช่หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. หากว่า อดีตและอนาคตไม่มีอยู่ ด้วยเหตุนั้นนะท่าน
จึงต้องกล่าวว่า จิตที่มีอดีตและอนาคตเป็นอารมณ์ เป็นธรรมไม่มีอารมณ์
ฯลฯ
อนาคตารัมมณกถา จบ

อรรถกถาอตีตานาคตารัมมณกถา

ว่าด้วย จิตที่มีอดีตและอนาคตเป็นอารมณ์

บัดนี้ ชื่อว่าเรื่องจิตที่มีอดีต และอนาคตเป็นอารมณ์. ในเรื่องนั้น
อดีตและอนาคต ชื่อว่าไม่มีอยู่ เหตุใด เพราะเหตุนั้น ชนเหล่าใดมีความ
เห็นผิดดุจลัทธิของนิกายอุตตราปถกะทั้งหลายว่า ตทารัมมณจิตนั้นไม่
พึงมีอารมณ์ เพราะความที่อารมณ์ไม่มี ด้วยเหตุนั้น จึงว่า จิตที่มีอดีต
และอนาคตเป็นอารมณ์นั้นว่า เป็นจิตที่ไม่มีอารมณ์ ดังนี้ คำถามของ
สกวาทีว่า จิตที่มีอดีตและอนาคตเป็นอารมณ์ เป็นต้น โดยหมายถึงชน
เหล่านั้น คำตอบรับรองเป็นของปรวาที. คำที่เหลือในที่นี้พึงถือเอาตาม
พระบาลีนั่นแหละ.
อรรถกถาอตีตานาคตารัมณกถา จบ

วิตักกานุปติตกถา

[1352] สกวาที จิตทุกดวงเนื่องด้วยวิตก หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. จิตทุกดวงเนื่องด้วยวิจาร เนื่องด้วยปีติ เนื่องด้วยสุข
เนื่องด้วยทุกข์ เนื่องด้วยโสมนัส เนื่องด้วยโทมนัส เนื่องด้วยอุเบกขา เนื่อง
ด้วยศรัทธา เนื่องด้วยวิริยะ เนื่องด้วยสติ เนื่องด้วยสมาธิ เนื่องด้วยปัญญา
เนื่องด้วยราคะ เนื่องด้วยโทสะ ฯลฯ เนื่องด้วยอโนตตัปปะ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1353] ส. จิตทุกดวงเนื่องด้วยวิตก หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. สมาธิที่ไม่มีวิตก มีเพียงวิจาร มีอยู่ มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า สมาธิที่ไม่มีวิตก มีเพียงวิจาร อยู่ ก็ต้องไม่
กล่าวว่า จิตทุกดวงเนื่องด้วยวิตก
[1354] ส. จิตทุกดวงเนื่องด้วยวิตก หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. สมาธิที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร มีอยู่ มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า สมาธิที่ไม่มีวิตก ไม่มีวิจาร มีอยู่ ก็ต้องไม่
กล่าวว่า จิตทุกดวงเนื่องด้วยวิตก.
[1355] ส. จิตทุกดวงเนื่องด้วยวิตก หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.